Grootouders en scheiding

Grootouders en scheiding
Grootouders kunnen zich zorgen (gaan) maken wanneer hun kinderen en kleinkinderen met een scheiding worden geconfronteerd. Opnieuw beginnen na een scheiding doet niet alleen het kerngezin, maar ook grootouders krijgen te maken met veranderingen. Daarnaast kunnen kinderen te maken krijgen met dezelfde veranderingen én de komst van plus grootouders, een extra opa en oma, de ouders van nieuwe partners van hun ouders. De positie van de biologische grootouders veranderd door de scheiding van hun (schoon)kind.

Belangrijke verbinding
Zolang grootouders zich niet mengen in de scheiding van hun kind met de ex schoondochter of -zoon, kunnen zij een goede bijdrage (blijven) geven aan de ondersteuning van hun kleinkinderen. Het is nodig om in ieder geval geen partij te trekken in de scheiding tenzij er sprake is van onveiligheid. Grootouders moeten sowieso geen kwaadspreken over de andere ouder of over een nieuwe partner. Op die manier helpen zij hun kleinkinderen bij hun innerlijke loyaliteitsconflicten en vergroten ze de kans om hun kleinkinderen te blijven zien na de scheiding. De band tussen grootouders en kleinkinderen is belangrijk, ook bij scheiding. Juist opa’s en oma’s kunnen in een scheiding een stabiele veilige basis aan hun kleinkinderen bieden. Het contact met opa en oma is al vertrouwd want dat was voor de scheiding ook al zo.

Grootouders hebben een belangrijke rol voor kleinkinderen en biedeeneen eigen bijzondere positie in het leven van hun kleinkinderen. Ze zijn op meerdere manieren betrokken en kunnen voor een belangrijk deel positief bijdragen aan de vorming van hun kleinkinderen. Grootouders bewaken familietradities, geven een goed voorbeeld, en delen (familie)geschiedenis. Grootouders kunnen bij de kleinkinderen voor elkaar krijgen en inzichten en vaardigheden aanreiken die ze van iemand anders niet zomaar zouden accepteren. Kleinkinderen zijn gebaat bij het hebben en behouden van goed contact met hen en verbonden te mogen blijven. Door hun opa's en oma's ervaren en leren zij in een extra familie verband wat hun roots zijn.

Meestal bieden grootouders bij scheiding een extra belangrijke basis voor veiligheid en vertrouwen, een plek bij wie de (klein)kinderen even helemaal zichzelf kunnen zijn.

Breuk in families
Helaas zijn scheiding situaties ook soms de reden waardoor kleinkinderen geen contact meer hebben met hun opa’s en oma’s. Een breuk met grootouders is voor hen en ook voor kleinkinderen meestal erg verdrietig. Het meemaken van dit verlies is ook schadelijk voor de kleinkinderen. Doordat de relatie tussen een volwassen kind en diens ex-partner dermate ernstig verstoord is geraakt, kunnen zij in alle pijn en kwetsuren daarnaast kiezen hun eigen band met hun (ex-schoon)ouders te verbreken. Door zo’n keuze, verbreken ze vaak ook de band tussen grootouders en kleinkind, voor hun kin. Het niet langer kunnen zien of spreken met de kleinkinderen, drijft menige grootouder tot wanhoop.

Onnatuurlijke afstand
Het hebben van kleinkinderen en doorgeven van het leven een de familiegeschiedenis ontroert grootouders. Er is een natuurlijke behoefte hun kleinkind te willen zien, de wens hen te kunnen volgen in de ontwikkeling, knuffelen en een bijdrage willen bieden op meerdere terreinen ten gunste van het welzijn van hun kleinkind. Het niet langer iets voor hun kleinkind te kunnen betekenen is een traumatische ervaring voor grootouders. De diepere oorzaak van een breuk die na scheiding kan ontstaan tussen grootouders, (schoon)kinderen en kleinkinderen zijn vaak een mix van meerdere redenen. Meestal is er sprake van miscommunicatie, teleurstelling en zijn er chronische ruzies ontstaan en daaraan is steeds een eigen verhaal en dimensie verbonden. Als gevolg van de zaken waarover men het oneens is en/of ruzies, probeert de een ouder om het kind zo veel mogelijk afstand te laten nemen van de andere ouder en/of grootouders.

Traumatisch voor kleinkind
Grootouders hebben in basis vaak niets te maken met datgene dat speelt, maar worden als familie niet meer toegelaten. Onderzoek in meerdere landen toont aan dat kinderen tussen de 8 en 12 jaar die wel een goede omgang met de grootouders hebben, beter uit de scheiding van hun ouders komen dan kinderen die hun opa en oma nauwelijks of zelfs helemaal niet meer zien. Het moeten missen van een opa en oma is ook voor de kleinkinderen vaak een traumatische ervaring. Een verstoting van opa en oma is moeilijk te verwerken. Opa of oma leeft wel, maar bestaat niet meer in hun leven. De schade van dat verbroken contact kan nog jaren doorwerken.

Verstoten van contact
Een deel van grootouders die zich verstoten voelen van contact probeert vanwege het belang van contact ook bezoekrecht af te dwingen bij de rechter. De vraag is of het feit dat dat nodig is niet even schadelijk is voor de kinderen. Het aangaan van zo’n procedure vraagt namelijk nogal wat. De rechter kijkt eerst of de grootouders ontvankelijk zijn. Dat betekent dat ze moeten kunnen aantonen dat zij in een nauwe persoonlijke betrekking staan tot de kinderen en een betekenisvolle rol in het leven van de kinderen vervullen. Ze moeten een intensiever en frequenter contact met de kleinkinderen hebben dan gebruikelijk en medeverantwoordelijk zijn voor hun welzijn. Af en toe op bezoek gaan of een logeerpartijtje zijn dus onvoldoende. Daarnaast moet het contactherstel vooral ook in het belang van het kleinkind zijn. Een rechter vraagt in zo’n procedure vaak advies aan de Raad voor de Kinderbescherming.

Tips bij verlies van contact en voorzichtig herstel voor grootouders

• Praat met mensen die je vertrouwt over wat je zelf ervaart
• Blijf bij jezelf en geeft positieve signalen aan je kleinkind.
• Stuur een kaartje of een klein presentje bij een verjaardag. Doe dat ook als er geen reactie of een retourzending komt.
• Blijf respectvol naar met wie er een conflict is en blijf bereid om elkaar te ontmoeten.
• Onderzoek waardoor je je (schoon)kind gekwetst kunt hebben.
• Verdedig jezelf hierbij niet, accepteer wat de ander voelt. Vertel dat de kwetsing niet je bedoeling is en vraag vergeving.
• Open je hart en vergeef ook zelf. Vergeef voor wat is gezegd of is gedaan wat pijn deed.
• Zoek je informatie over scheiding en/of professionele begeleiding? Neem dan contact op met een KIES professional en informeer naar  de mogelijkheden.

Pluskleinkinderen
Wanneer ouders een nieuwe partner krijgen die ook kinderen heeft, krijgen de ouders van die partner een nieuwe rol als plus grootouder. Vaak hebben zij ook al biologische kleinkinderen. Dat brengt voor alle betrokkenen uitdagingen met zich mee. Zeker wanneer de pluskleinkinderen ouder zijn is erover en weer meestal minder makkelijk interesse in een band opbouwen. Onderhuids spelen er ook gevoelens van loyaliteit speelt en/of de angst dat de relatie misschien niet blijvend is. Bij speciale momenten – zoals Sinterklaas of een verjaardag – worden door de meeste plus grootouders de nieuwe kleinkinderen niet vergeten en wordt ook voor hen een cadeautje gekocht om elk kind het gevoel te geven dat het tot een deel van de familie mag horen en welkom is.