13-17 jaar

Ouders met jongeren van 13–17 jaar

Was het allemaal fake?
Vanaf de puberteit begrijpen kinderen pas echt dat een relatie voorbij kan gaan. Toch is een scheiding ook voor een puber een vaak heftige en verwarrende periode. Ze kunnen het gevoel hebben dat alles wat jullie vroeger als gezin deelden dus 'fake' of 'nep' was. Ze reken daardoor makkelijker vertrouwen kwijt terwijl ze dat in deze fase juist goed kunnen gebruiken.

Er komt veel op het bordje van een puber om mee te moeten dealen. Zelf komen of zitten ze in een fase waarin ze zelf gaan loskomen van hun ouders. Tegelijkertijd hebben ze jullie als hun veilige vertrouwde basis naast zich nodig. De hormonen maken dat pubers erg gaan veranderen. Hun hersenen zijn nog volop in ontwikkeling én hun lichaam verandert. Daarnaast verandert er ook veel voor pubers in onderwijs en studeren, leeftijdgenoten, vriendschappen en verliefdheid.

Bij alle veranderingen die je kind zelf doormaakt kan het meemaken van een scheiding te veel zijn. Er is behoefte aan een stabiel thuis terwijl een scheiding maakt dat alles even anders is en gaat. Sommige pubers zoeken daardoor ergens anders of in iets anders, afleiding. Ze willen afleiding van de situatie van de scheiding. Vaak schamen pubers zich voor hun ouders. Het past bij hun leefijd dat ze wensten dat alles 'normaal' zou zijn. Er zijn pubers die zich zorgen maken om hun ouder en thuis inspringen en taken overnemen van één van de afwezige ouder op de plek waar ze verblijven. Je kind kan bedenken dat het mee verantwoordelijk is hoe het met iedereen gaat en mee voor broertjes en zusjes gaan zorgen. Dat is vanzelfsprekend niet de bedoeling. Sommige pubers hebben op de situatie waarin zij komen een heftige reactie. Ze gaan in verzet tegen beide of één van beide ouders en handelen op de manier die op dat moment voor hun mogelijk is om duidelijkl te maken dat er iets speelt dat te veel is om goed te hanteren. Elke puber is anders. Ze reageren op hun leerfijdsfase én de scheiding.

Ook al lijkt je puber wijs genoeg om alles te begrijpen, verwacht je misschien al volwassen reacties en gedrag. Pubers zijn kinderen in ontwikkeling naar volwassenheid. Ook voor een puber is het juist belangrijk dat je met je kind blijft praten, dat je aangeeft van hem/haar te blijven houden 'no matter what', dat je wat ruimte kunt geven terwijl je goed volgt hoe het gaat met je kind én je kind zo nodig een plek te biedt waar ze met leeftijdgenoten of bij een professional vragen kan stellen en waar je kind kan delen hoe de scheiding beleeft wordt en met anderen kan zoeken naar herkenning, erkenning en eigen beste oplossingen.

Voor ouders én professionals
De adolescentie is een uitdagende fase waarin jongeren zich ontwikkelen tot zelfstandige volwassenen. Ze zoeken hun identiteit, ervaren sterke emoties en hebben behoefte aan autonomie én verbinding. Een scheiding van de ouders kan in deze periode extra onzekerheid en spanningen veroorzaken.

Voor ouders betekent dit dat zij hun rol als opvoeder moeten aanpassen: meer ruimte bieden, maar ook blijven begeleiden en grenzen stellen. Professionals kunnen ouders ondersteunen in het vinden van de juiste balans, waarbij het welzijn van de jongere centraal staat.

Kenmerken jongeren van 13–17 jaar in scheidingssituaties

Jongeren in deze leeftijd:

• Hebben meer inzicht in de complexiteit van een scheiding, maar kunnen ook gevoelens van schuld, loyaliteitsconflicten en boosheid ervaren;
• Zoeken meer zelfstandigheid, maar blijven behoefte houden aan ouderlijke steun en betrokkenheid;
• Kunnen op verschillende manieren omgaan met stress, bijvoorbeeld door terugtrekgedrag, conflicten, of juist zoeken van steun bij leeftijdsgenoten;
• Hebben behoefte aan duidelijke, eerlijke communicatie en respect voor hun mening;
• Worden sterk beïnvloed door de kwaliteit van de samenwerking tussen ouders.
• Scheiding kan hun ontwikkeling beïnvloeden, maar ook ruimte bieden voor persoonlijke groei, mits zij adequate steun en begeleiding ontvangen.
  
  

Wat ouders en professionals moeten weten

1. Adolescenten willen gezien en gehoord worden
   Open, respectvolle communicatie helpt hen om emoties en vragen te uiten zonder zich te hoeven afsluiten.
2. Autonomie en grenzen gaan hand in hand
   Jongeren zoeken meer zelfstandigheid, maar hebben nog steeds duidelijkheid en structuur nodig van ouders.
3. Loyaliteitsconflicten kunnen zorgen voor stress
   Jongeren kunnen het lastig vinden om loyaal te blijven aan beide ouders, vooral bij aanhoudende conflicten.
4. Ouders blijven rolmodellen
   Hoe ouders met elkaar omgaan, heeft grote invloed op hoe jongeren omgaan met relaties en conflicten.
5. Professionele ondersteuning kan gedrag en communicatie verbeteren
   Voor ouders en jongeren zijn er diverse methoden en programma’s die helpen om emoties te reguleren en de relatie te versterken.

7 praktische tips voor ouders van jongeren van 13–17 jaar 

1. Wees eerlijk en open, maar respecteer ook privacy. Betrek jongeren in passende mate bij informatie over de scheiding en geef ruimte voor eigen verwerking.
2. Luister actief en zonder oordeel. Laat jongeren weten dat ze hun verhaal kunnen doen zonder direct advies te geven.
3. Bied structuur en blijf grenzen stellen. Houd afspraken over school, vrije tijd en thuis consistent, ook als er wisselingen in woon- of gezinsituaties zijn.
4. Stimuleer het onderhouden van contact met beide ouders. Dit versterkt hun gevoel van veiligheid en verbondenheid.
5. Vermijd het gebruik van jongeren als boodschappers of vertrouwenspersoon tussen ouders. Bescherm hen tegen betrokkenheid in ouderlijke conflicten.
6. Ondersteun sociale relaties buiten het gezin. Vrienden en andere familieleden kunnen jongeren belangrijke steun bieden.
7. Maak gebruik van beschikbare ondersteuning. KIES-materialen en hulpprogramma’s bieden ouders en jongeren tools om communicatie en omgang te verbeteren.

Beschikbare ondersteuning
KIES voor ouders én jongeren. Binnen KIES zijn er speciaal afgestemde programma’s en hulpmiddelen voor deze leeftijdsgroep én  hun ouders

•  KIES Kindplan 13–17 jaar
  Een instrument voor ouders en professionals om het gesprek met jongeren te faciliteren, emoties bespreekbaar te maken en vertrouwen te versterken.
• KIES voor jongeren (13–17 jaar)
  Begeleiding waarin jongeren leren omgaan met veranderingen, emoties reguleren en hun eigen kracht ontdekken.
• KIES Gescheiden Opvoeden
  Ondersteuning voor ouders bij het vormgeven van co-ouderschap, communicatie en opvoeding na de scheiding.

Scheiden met jongeren vraagt om een balans tussen ruimte geven en betrokken blijven. Door open communicatie, respect en samenwerking kunnen ouders hun kinderen helpen deze periode goed door te komen.

• Pubers kunnen aangeven als ze willen praten over de scheiding, dwing hen daar niet toe
• Pubers willen niet betrokken worden in besluiten tussen ouders
• Pubers kunnen wel een mening hebben over bijvoorbeeld de omgangsregeling. Het is belangrijk hun behoeftes serieus te nemen zonder dat ze als kind teveel verantwoordelijkheid hoeven te ervaren
• Ze horen graag eerlijk en zonder details wat er speelt
• Ze kunnen niks met kwaadspreken over de andere ouder
• Ze horen graag wat de scheiding of een verandering in de scheiding situatie voor hen inhoudt aan praktische gevolgen
• Opstandig gedrag, terugtrekken, veranderingen in cijfers en presteren op school kunnen zowel met de scheiding als de puberteit te maken hebben
• Als pubers bijspringen en thuis helpen dan geef hen daarvoor waardering. Bewaak ook dat ze niet teveel volwassen taken op zich nemen
• Laat hen voelen dat ze hun eigen behoeftes en activiteiten niet aan de kant hoeven te zetten door de situatie van de scheiding
• Zorg dat je er als ouders altijd voor hen bent, hoe de situatie ook is of is geweest. Pubers hebben het al moeilijk genoeg met zichzelf
• Bezorg kinderen geen problemen in loyaliteit. Pubers hebben behoefte aan beide ouders. Ze kunnen omwille van rust en om van ‘het gedoe’ af te zijn soms kiezen om één van beide ouders (even) niet te zien. Eigenlijk klopt dat meestal niet met hun diepste behoefte.
• Pubers moeten grenzen ontdekken en hebben baat bij regels die bij beide ouders tenminste in basis overeenkomen. Als pubers merken dat ouders uitgespeelt kunnen worden dan proberen ze dat vaak uit bij zowel niet als wel gescheiden ouders. Het is goed om als ouders rekening te houden met deze fase in het afstemmen van toelaatbare regels en waarden en normen.
• Een scheiding speelt niet alleen als je gaat scheiden. Er komen steeds opnieuw momenten van verandering en de emoties en gedragingen die de verandering met zich meebrengt. KIES kan kinderen en ouders in alle fases van de scheiding helpen er mee om te gaan.