Grootouders

Kinderen waarvan de ouders niet meer samen zijn, spreken vaak enthousiast over hun opa en oma.
Een kind begrijpt al heel jong dat opa en oma het beste met je voor hebben en of zij hen een veilige en stabiele plek kunnen bieden. Ze voelen de onvoorwaardelijk liefde die je als grootouder voor je kleinkind hebt. Die band is er van nature. Opa en oma ben je voor altijd!

Laten we zorgen dat kinderen, ook bij scheiding, hun grootouders mogen blijven ervaren als een liefdevolle, veilige haven. Download hier het KIES Grootouderplan 

Grootouders bij scheiding

Een onmisbare schakel voor kinderen, ouders en professionals
Wanneer een gezin te maken krijgt met een scheiding, ligt de aandacht begrijpelijkerwijs op de ouders en kinderen. Toch is er een derde groep betrokkenen die vaak over het hoofd wordt gezien, terwijl hun rol van onschatbare waarde is: de grootouders.

Grootouders bieden emotionele steun, stabiliteit en vertrouwdheid. Zij zijn een belangrijke bron van liefde, zorg en continuïteit in het leven van hun kleinkinderen. Ook voor ouders zijn grootouders vaak steunfiguren. Maar bij een scheiding verandert hun positie. Hun betrokkenheid staat onder druk en hun band met kind, schoonkind en kleinkinderen kan (deels) verloren gaan, met ingrijpende gevolgen voor iedereen in het familiesysteem.

Waarom aandacht voor grootouders bij scheiding essentieel is 
Grootouders zijn vaak een constante factor in het leven van hun kleinkinderen. Ze bieden praktische hulp, bewaken familietradities, vertellen familiegeschiedenis en tonen onvoorwaardelijke liefde. Juist tijdens en na een scheiding kunnen zij die vertrouwde, stabiele basis blijven bieden.

Toch verliezen veel grootouders na een scheiding (deels of volledig) het contact met hun kleinkinderen. Ze krijgen te maken met loyaliteitsconflicten, verdriet, machteloosheid en rouw. Hun stem ontbreekt vaak in het scheidingsproces, terwijl hun rol juist van grote waarde kan zijn in het herstel en welzijn van kinderen.

Wat onderzoek laat zien
Het Expertisecentrum Kind en Scheiding (onderzoek 2014) en andere bronnen tonen aan:

• Grootouders dragen bij aan de veerkracht van kinderen
  Kinderen die een goede band met (minstens één) grootouder behouden, ervaren meer emotionele veiligheid, minder gedragsproblemen en meer zelfvertrouwen zelfs bij conflicten tussen ouders.
• Verlies van contact is veelvoorkomend en pijnlijk
  53% van de grootouders geeft aan minder contact te hebben met hun kleinkinderen na een scheiding; 63% wenst meer rechten om dit contact te behouden. Dit verlies kan leiden tot rouw, stress, slaapproblemen en depressieve klachten.
• Grootouders van moederskant behouden vaker contact
  Dit komt deels doordat kinderen vaker bij de moeder wonen en de moeder vaak als ‘poortwachter’ fungeert. Grootouders van vaderskant raken vaker de aansluiting kwijt.
• Loyaliteitsdruk is groot
  Grootouders willen hun (volwassen) kind steunen, maar voelen zich vaak gevangen tussen twee kampen. Neutraal blijven is moeilijk, maar essentieel voor het welzijn van het kind. Kinderen voelen deze spanningen haarfijn aan.
• Er is een gebrek aan ondersteuning en erkenning
  Grootouders krijgen zelden hulp of informatie over hun veranderende rol. Ze worden vaak vergeten in het scheidingsproces, terwijl hun behoefte aan handvatten groot is.

De kracht van grootouders in tijden van scheiding

• Voor kleinkinderen
  Grootouders bieden een veilige, vertrouwde plek buiten de strijd van de ouders. Bij opa en oma kunnen kinderen ‘even gewoon kind zijn’. Die plek van rust, waar kinderen zichzelf mogen zijn, is van groot belang tijdens ingrijpende veranderingen in het gezin.
• Voor ouders
  Grootouders kunnen een belangrijke steun zijn, mits er goede communicatie en duidelijke afspraken zijn. Zij kunnen helpen bij opvang, emotionele steun geven en kinderen perspectief bieden vanuit familiewaarden en gedeelde geschiedenis.
• Voor professionals
  Professionals (zoals mediators, jeugdhulpverleners, gezinscoaches en scholen) worden via het gezin indirect óók met grootouders geconfronteerd. Door hen actief te betrekken in begeleiding en hen erkenning te geven, versterkt het netwerk rond het kind zich.

Handvatten voor grootouders: hoe blijf je positief verbonden?

• Blijf betrokken zonder partij te kiezen
  Toon oprechte interesse en steun aan je kleinkind zonder negatief te spreken over ouders of nieuwe partners. Jouw rol is uniek, maar ook kwetsbaar.
• Gebruik creatieve contactvormen
  Als fysiek contact beperkt is, zijn er andere manieren: kaartjes, video’s, herinneringen, digitale berichtjes. Kleine gebaren kunnen grote impact hebben.
• Respecteer grenzen en afspraken
  Overleg je rol met ouders, blijf afgestemd en vermijd druk of verwijt. Open communicatie voorkomt spanningen.
• Zoek tijdig steun
  Verlies van contact of langdurige conflicten kunnen zwaar zijn. Praat erover met vertrouwenspersonen of zoek professionele hulp, zoals via een KIES-professional of mediator

• Plusgrootouders
  Wanneer een nieuwe partner kinderen meebrengt, ontstaan ook nieuwe rollen voor grootouders. Dit kan leiden tot nieuwe loyaliteiten, onzekerheid of afstand. Toch proberen veel plusgrootouders een warme band op te bouwen en een gevoel van welkom te geven, bijvoorbeeld door álle kinderen cadeautjes te geven bij feestdagen en hen (samen) te laten logeren.
• Verlies van contact
  Een breuk tussen (schoon)kinderen en grootouders komt helaas vaak voor. Vaak ligt daar miscommunicatie, oud zeer of conflicten aan ten grondslag. Grootouders kunnen hierdoor volledig buitengesloten raken, voor henzelf én voor de kleinkinderen een traumatische ervaring.
  Kinderen tot 12 jaar die een goed contact met hun grootouders behouden, blijken beter te herstellen van de scheiding van hun ouders dan kinderen die dat contact verliezen. Een verstoten grootouder bestaat wél, maar is onzichtbaar in het leven van het kind, met schade die soms jaren doorwerkt.
• Omgangsrecht
  In uitzonderlijke gevallen proberen grootouders via de rechter omgangsrecht af te dwingen. Dat kan alleen als ze een aantoonbaar hechte band met het kind hebben (meer dan gemiddeld) en het in het belang van het kind is. Toch is een juridische procedure zwaar en vaak emotioneel belastend. Veel grootouders kiezen ervoor de deur open te houden totdat het kleinkind oud genoeg is om zélf te kiezen voor herstel van contact.

Het KIES Grootouderplan
Grootouders zijn méér dan zomaar betrokkenen, in het verhaal van een scheiding. Zij zijn systemisch betrokken en liefhebbende familieleden die steun kunnen bieden aan hun dierbaren op een manier die niemand anders kan. Hun band met kleinkinderen is waardevol, soms zelfs bepalend voor het welzijn van het kind.
Het KIES Grootouderplan is speciaal ontwikkeld om grootouders te ondersteunen bij scheiding in de familie. Dit praktische plan biedt grootouders:

• Inzicht in de rol als grootouder bij scheiding
• Handvatten voor contact met (schoon)kinderen en kleinkinderen
• Tips voor communicatie, grenzen en herstel
• Reflectievragen en oefeningen
• Tools voor professionals die grootouders begeleiden

Het plan is beschikbaar als gratis download beschikbaar en helpt bij bewustwording, herstel en verbinding.

Wat kun jij doen?

• Grootouders, blijf verbonden, neutraal en liefdevol en zoek steun als het moeilijk wordt.
• Ouders, geef grootouders waar mogelijk de ruimte om er voor jullie kinderen te zijn.
• Professionals, betrek grootouders actief in gesprekken en begeleiding.

Het is en blijft je kind. Maar zeker ook je kleinkind en in mijn geval ook mijn ex-schoondochter waar ik ook een band mee heb en veel om geef."

Laten we zorgen dat kinderen, ook bij scheiding, hun grootouders mogen blijven ervaren als een liefdevolle, veilige haven.

Download hier het KIES Grootouderplan