Wonen na scheiding

Scheiden gaat over het afsluiten van een hoofdstuk. Het opent ook de deur naar nieuwe mogelijkheden'

Wonen na scheiding
Een scheiding gaat verder dan het beëindigen van de relatie: jullie wonen, jullie thuis, jullie leven gaat ook veranderen. Voor ouders geldt: de plek waar de kinderen wonen, het ritme van de omgang, de spullen en sfeer, alles kan anders worden. Je gaat (opnieuw) bouwen aan een nieuwe periode en een liefdevol thuis.

Het tekort aan woningen, heeft een enorme impact op gezinnen in een scheiding. Dit zorgt voor extra stress en onzekerheid wanneer er kinderen betrokken zijn. 

Woningtekort
Om (opnieuw) te kunnen gaan bouwen aan een liefdevol thuis na scheiding, is er woonruimte nodig. Helaas is het eenvoudig vinden van woonruimte na scheiding al enkele jaren vaak erg lastig. Als ouders uit elkaar gaan, is er is sommige regio's geen betaalbare woonruimte beschikbaar. Hierdoor moeten ze soms noodgedwongen samen blijven wonen. Dat vergroot de kans dat een aanvankelijk respectvolle scheiding.  kan uitmonden in een conflictscheiding. De gevolgen van noodgedwongen langer in één huis moeten blijven wonen, raken niet alleen de ouders, maar vooral ook de kinderen.

Zonder fijne huisvesting kan de omgangsregeling in gevaar komen en ontbreekt het aan een stabiele basis voor de kinderen. Kinderen hebben te maken met tijdelijke verblijfplaatsen of zien bijvoorbeeld een ouder minder vaak. De financiële druk van dubbele woonlasten geeft vaak extra spanningen, waardoor conflicten verder kunnen toenemen. Noodoplossingen zoals bij familie inwonen zijn verre van ideaal. 
Aandacht hebben voor de moglijkheden van wonen na de scheiding, is gen overbodige luxe. 

Wat je moet weten over wonen na de scheiding
Wat de opties zijn, wat juridisch mogelijk is, hoe je het kiest met het oog op de kinderen, wat emotioneel meewerkt en hoe je stap voor stap toewerkt naar een nieuwe thuis.

Wat zijn je opties met de woning?

•  Koopwoning behouden door één van beiden
  Eén van de partners koopt de ander uit. Daarvoor moet duidelijk zijn wat de marktwaarde is, wat de resterende hypotheek is, en wat de overwaarde is. De overwaarde wordt meestal verdeeld, tenzij jullie iets anders afspreken. Degene die blijft, moet kunnen voldoen aan de hypotheeklasten, en de andere partner moet, indien mogelijk, worden ontslagen van hoofdelijke aansprakelijkheid bij de hypotheek.
• Woning verkopen
  Soms is het financieel of praktisch niet haalbaar dat één persoon de woning blijft behouden. Dan wordt het huis verkocht, en de opbrengst (na aflossing hypotheek, verkoopkosten etc.) verdeeld.
• Woning later verkopen
  Er kunnen afspraken worden gemaakt dat de verkoop pas gebeurt op een later moment, bijvoorbeeld nadat kinderen 18 zijn, of na een bepaalde tijd, zodat verhuizing of wisseling van school zoveel mogelijk wordt beperkt.
• Woning onverdeeld laten / in gezamenlijk bezit blijven
  Soms blijven partijen mede-eigenaar van de woning, ook na de scheiding, voor een bepaalde tijd, met afspraken wie de woning gebruikt, wie de lasten betaalt, etc. Dit kan rust geven, vooral terwijl de woningmarkt, inkomen of andere omstandigheden nog onzeker zijn. Maar goede afspraken zijn cruciaal om conflicten later te voorkomen.

Regelgeving: mag je iemand uit huis zetten?
Misschien denk je alleen maar in zelf blijven wonen waar je nu woont. Je kunt echter een partner niet zomaar ‘uit huis zetten’, zelfs ook niet als jij eigenaar bent van het huis. Of dit mogelijk is hangt namelijk af van vele factoren: wie is juridisch eigenaar, hoe zijn huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden geregeld, wat staat er in het echtscheidingsconvenant, wat besluit de rechtbank. Afspraken over wie uiteindelijk in de woning blijft, wie de woning overneemt, uitkoop, of dat de woning verkocht wordt, worden vaak vastgelegd in een echtscheidingsconvenant. Als iemand moet vertrekken, wordt meestal een redelijke termijn afgesproken. De vertrekkende partij moet in de meeste gevallen actief zoeken naar alternatieve woonruimte.

Hoe zit het met de omgang van kinderen en hun woonsituatie
Voor kinderen is stabiliteit belangrijk: school, vrienden, sociale omgeving en veranderingen daarin kunnen een groot effect hebben. Daarom wordt vaak gekeken naar wie het huis blijft bewonen, zodat de kinderen in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven. In de afspraken over de woning (in het echtscheidingsconvenant) kan opgenomen worden hoe de woonruimte wordt ingericht, wie waar verblijft, wie de kosten draagt, en hoe de omgangsregeling wordt vormgegeven. Bijvoorbeeld dat de kinderen vooral bij de ouder wonen die in het huis blijft als daarvoor is gekozen. Verhuizing kan betekenen dat omgangsregelingen aangepast moeten worden (afstand, reistijd), en dat de kinderen mogelijk van school moeten veranderen – iets dat extra stress kan geven. Het is dan belangrijk goede communicatie te hebben en zoveel mogelijk voorspelbaarheid en ritme te behouden.

Emotionele impact
Wat vaak onderschat wordt, is wat het veranderen van wonen in de context van scheiding emotioneel betekent. Het draait ook om je zelfbeeld en gevoel van thuis. Bijvoorbeeld door het achterblijven met “de helft van de spullen”, teruggaan naar een lege kamer, verhuizen uit de vertrouwde omgeving. Dat doet allemaal iets met je. Het kan voelen alsof er iets van je identiteit verdwijnt.

Ook is er in die zin impact voor kinderen. Verandering van thuis kan gevoelens van verlies, onzekerheid, boosheid of verdriet oproepen. Ze kunnen zich afvragen waar ze erbij horen. Ze kunnen de vertrouwde plek missen en hun kamertje vooral als spullen achterblijven. Ze moeten wennen aan telkens van huis wisselen en kunnen routines en vertrouwde plekken missen of juist de ouder die niet aan tafel of op dat plekje op de bank zit.

Hoe bouw je een nieuwe eigen sfeer / een nieuw thuis?

•  Begin klein
  Neem eerst je basisbehoeften onder handbereik en bouw aan  een plek om te rusten, voor jezelf, je kinderen, je spullen en je eigen plek.
• Zorg voor je vertrouwde spullen
  Foto’s, favoriete meubels, dekens, kaarsen. Fijne vertrouwde herinneringen zonder lading rondom de scheiding geven vaak rust.
• Geef jezelf tijd
  Thuis wordt niet van de één op andere dag weer ‘thuis’. Laat zien dat het nieuwe leven langzaam vorm krijgt.
• Betrek de kinderen bij keuzes
  Kleuren, inrichting, waar zij hun spullen hebben, dat helpt het gevoel van eigenaarschap.
• Creëer nieuwe routines
  Maaltijden, weekend, bezoek, vrije tijd. Dat geeft structuur en houvast.

Wat is nodig en waar vind je praktische hulp & woonruimte

• Echtscheidingsconvenant
  Laat hierin vastleggen wat je met de woning doet, wie blijft, wie vertrekt, hoe hoog de uitkoop is, wie de lopende lasten draagt.
• Hypotheekadviseur / notaris / mediator
  Betrek hen vroeg, zodat je weet wat financieel mogelijk is.
• Gemeente en woningcorporaties
  Informeer naar urgentieverklaringen, inschrijven voor sociale huur, woonkostentoeslag.
• Wonen
  Particuliere huur (vrije sector), tijdelijke woningen, antikraak, onderverhuur, of verblijven via familie/vrienden kunnen in de beginfase uitkomst bieden.
• Parents house, divorce housing en soortgelijke initiatieven
  Woonruimte speciaal voor gescheiden mensen, vaak sneller beschikbaar en beter afgestemd op de behoeften na scheiding.

Waar begin je?

•  Inventariseer samen wat financieel mogelijk is.
• Maak juridisch vast wat jullie willen én wat praktisch uitvoerbaar is (koopwoning overnemen, verkopen, etc.).
• Denk vanuit de kinderen: wat is hun belang? Hoe zoveel mogelijk continuïteit geven?
• Zorg dat je emotioneel de ruimte neemt om te rouwen, te verwerken en te bouwen aan iets nieuws.
• Zoek hulp: juridisch, financieel, emotioneel, mediators, advocaten, psychosociale hulpverlening.
• Onderzoek welke mogelijkheden die via deze website geboden worden, informatief, ondersteunend en passend zijn voor jouw situatie en/of je kinderen 

Checklist
Wonen na scheiding & concrete stappen

1. Voorbereiding & inventarisatie

 
2. In het scheidingstraject: onderzoeken mogelijkheden, vastleggen & regelen

•  Maak afspraken over de woning in het echtscheidingsconvenant
• Wie blijft in de woning, wie vertrekt
• Uitkoopsom, periode voor vertrek, wie draagt welke lasten (hypotheek, onderhoud, verzekering, belastingen)
• Termijn waarbinnen de vertrekkende partij een andere woning zoekt
• Ontslag van hoofdelijke aansprakelijkheid
• Als één van beiden vertrekt, moet de ex-partner mogelijk uit de hypotheek worden ontslagen (anders blijft hij/zij aansprakelijk)
• Zorg dat de hypotheekverstrekker meewerkt
• Overdrachtsmoment / sleuteloverdracht
• Registreer officieel wanneer de opname van de woning en sleuteloverdracht plaatsvindt
• Zorg dat beide partijen hun rechten en verplichtingen kennen
• Inschrijving bij woonruimteverstrekkers / woningcorporaties
• Schrijf je als woningzoekende in (via bijvoorbeeld lokale woningcorporaties)
• Vraag woonurgentie / voorrang aan indien mogelijk
• Zie de pagina’s van gemeenten over urgentie (verschilt per gemeente)
• Tijdelijke woonruimte regelen
• Onderdak bij familie, vrienden
• Tijdelijke huur, antikraak, tussenhuur, verblijf via bemiddelingsorganisaties
• Zorg dat de tijdelijke woning voldoende is voor de kinderen en scholing / bereikbaarheid

3. Woonruimte verkrijgen / kiezen

•  Urgentieverklaring / voorrang aanvragen
  In noodsituaties kun je in veel gemeenten een urgentieverklaring aanvragen, waardoor je voorrang krijgt op sociale huurwoningen.
  Let op: de regels, voorwaarden én de kosten verschillen per gemeente. In sommige gemeenten moet je betalen voor de aanvraag. De aanvraag verloopt via de gemeentelijke huisvestingsdienst of woningnet / urgentiewijzer van de gemeente.
• Reageren op woningen
  Sociale huurwoningen via woningcorporaties / woningnetwerken
• Particuliere huur
• Tussenvormen
  Kamers, huisdelen, tijdelijke huur
• Vraag makelaars, verhuurplatforms of huurbemiddelaars (Let op huurprijs, contractduur, bijkomende kosten)
• Woningcorporaties & lokale initiatieven
  Informeer bij woningcorporaties in je gemeente of regio. Onderzoek of er speciale projecten of regelingen zijn voor gescheiden gezinnen. Soms bestaan sociale projecten of opvangplekken die woonruimte tijdelijk aanbieden
• Controleer je rechten als huurder
  Zodra je huurt, kijk welke rechten je hebt (huurprijscontrole, onderhoud, huurbescherming)
• Klachten
  Bij klachten kun je terecht bij een huurcommissie of juridisch loket

4. Verhuizing & overgangsperiode

• Plan de verhuizing (logistiek, transport)
• Maak een inboedellijst: wat neem je mee, wat laat je achter
• Geef het oude huis op: opzeggen nutsvoorzieningen, adreswijzigingen (gemeente, post, school, instanties)
• Betrek de kinderen bij de overgang: bezoek de nieuwe woning samen, laat hen inspraak in inrichting
• Bewaak de continuïteit: school, vriendjes, routines zoveel mogelijk behouden

5. Opbouwen van een nieuw thuis

• Richt de woning in stap voor stap: breng vertrouwde spullen mee
• Creëer eigen hoekjes, sfeer, kiezen voor kleur, aankleding
• Zorg voor stabiliteit (slaapritme, vaste maaltijden, rituelen)
• Maak duidelijke afspraken over bezoek, omgang, regels in huis
• Geef ruimte voor rouw, verdriet, aanpassing; zoek steun (therapie, lotgenoten, kinderenpsycholoog)

6. Monitoring & aanpassingen

• Evalueer na 3–6 maanden: werkt de woonsituatie? Moet de omgang of woonregeling worden bijgesteld?
• Is de financiële situatie veranderd (inkomen, werk)? Dan misschien heronderhandelen
• Mocht de woningmarkt kansen bieden, heroverweeg verhuizing naar meer geschikte of stabielere woonplek
• Hou contact met ex-partner over praktische zaken (onderhoud, betalingen, documenten)

Extra aandachtspunten en tips

• Wettelijk recht om partner uit huis te zetten?
  Je kunt niet zomaar iemand uit huis zetten, zelfs niet als je eigenaar bent. Vastleggen in convenant en juridisch advies is cruciaal.
• Voorkom dakloosheid
  Zorg dat de periode tussen vertrek en vinden van nieuwe woning niet te groot wordt. In convenant kan een termijn opgenomen worden waarin de vertrekkende partij moet vertrekken, maar ook de verplichting om actief naar nieuwe woonruimte te zoeken.
• Vraag gemeentelijke hulp & maatschappelijke opvang indien nood
  Bij dreigend woningverlies kun je contact opnemen met het sociaal wijkteam of de gemeente, via de Wmo of hulpinstanties; in acute gevallen bestaat dak- en thuisloosheidopvang.
• Wees voorzichtig met commerciële bureaus
  Sommige bureaus bieden aan jouw urgentieaanvraag over te nemen tegen kosten. Gemeenten waarschuwen dat dit vaak extra kosten zijn zonder extra kans op succes.
• Let op gemeentelijke verschillen
  Elke gemeente heeft eigen huisvestingsverordeningen, regels voor urgentie, wachttijden, criteria. Wat kan in gemeente A hoeft niet in gemeente B. Altijd checken bij je eigen gemeente.
• Check je informatie
  Elke instantie hanteert eigen beleid en heeft eigen mogelijkheden. Ook wetgeving kan veranderen. Zorg dat je op de hoogte bent van wat er aan actuele mogelijkheden zijn. Soms is dat plaatselijk.