Participatief werken

De stem van het kind, dát is het vertrekpunt'

Wij kiezen voor participatief werken

Participatie in de context van scheiding
Bij scheiding van ouders komt er veel op kinderen af. Hun hele leven verandert. Participatie betekent hier:

• Serieus luisteren naar wat het kind ervaart, wil en nodig heeft.
• Het kind ruimte geven om zich uit te spreken over de veranderingen in zijn of haar leven.
• Rekening houden met de ontwikkelingsleeftijd, zonder het kind te overvragen of te belasten met verantwoordelijkheid.
• In gesprek gaan met kinderen, niet over kinderen.

Wat betekent participatie juridisch?
Participatie is sinds het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) een grondrecht. Vooral artikel 12 IVRK benadrukt dat:

• Elk kind het recht heeft om zijn of haar mening te geven in alle zaken die het kind aangaan.
• Die mening serieus moet worden genomen, in verhouding tot de leeftijd en ontwikkelingsfase van het kind.
• Het kind niet verantwoordelijk wordt voor de uiteindelijke beslissing, maar wél betrokken moet worden.

Binnen Nederland is dit uitgewerkt in onder andere:

• Het hoorrecht bij procedures (artikel 809 Rv)
• Het ouderschapsplan (artikel 815 lid 4 Rv), waarin kinderen betrokken worden
• De inzet van een bijzondere curator (artikel 1:250 BW)
• De rol van de Raad voor de Kinderbescherming
• En de richtlijnen van instanties zoals het NJI, de Kinderombudsman en de Rechtspraak

Samen bouwen aan een rechtvaardige jeugdzorg
Bij het Expertisecentrum Kind en Scheiding geloven we dat de jeugdzorg alleen beter wordt als we het systeem samen veranderen. Niet van bovenaf, maar van binnenuit en met de mensen die er direct mee te maken hebben: kinderen, jongeren, ouders én professionals, hun organisaties en beleidsmakers.

Participatief werken betekent voor ons dat we niet alleen over mensen praten, maar met hen samenwerken. We kiezen bewust voor een werkwijze waarin iedereen invloed heeft, zowel op individuele hulptrajecten als op beleid, onderzoek en systeemverandering. Dat is geen bijzaak. Het is een voorwaarde voor een jeugdzorg die recht doet aan wie het betreft.

Kinderen zijn geen doelgroep, maar mede-architecten van het systeem

Een diepere laag van participatie
Participatie gaat voor ons veel verder dan het 'meedenken' over beleid of onderzoek. Het vraagt om een fundamentele verschuiving in hoe we omgaan met macht, zeggenschap en kennis. Want alleen door macht écht te delen, ontstaat er ruimte voor verandering die blijft. Dat betekent voor ons:

• Gezamelijke besluitvorming
  Kinderen en jongeren beslissen mee over beleid, diensten en zorg die hen aangaat. Niet achteraf, maar vanaf het begin.
• Erkenning van ervaringskennis
  Wat kinderen, jongeren en ouders meemaken én behoefte aan hebben, is waardevolle kennis. Het is geen aanvulling op ‘professionele’ of ‘wetenschappelijke’ kennis, maar gewoon super relevant en belangrijk.
• Verantwoording afleggen aan betrokkenen
  Instellingen en systemen moeten niet alleen verantwoording (kunnen) afleggen over kinderen, maar ook aan hen. Transparantie en betrokkenheid horen bij elkaar.
• Duurzame invloed en betrokkenheid
  Kinderen en jongeren kunnen bijdragen met formele rollen in meedenken en doen, belangenbehartigen en toezicht. Zo blijft hun invloed bestaan.

Verandering begint als je durft te luisteren naar wie het écht raakt'

Wat biedt het Expertisecentrum Kind en Scheiding?
Het Expertisecentrum Kind en Scheiding ondersteunt kinderen, ouders en professionals bij het realiseren van echte participatie in scheidingssituaties. Vanuit een systemische en ontwikkelingsgerichte visie helpt het centrum om de stem van het kind zichtbaar, hoorbaar én betekenisvol te maken.

Voor kinderen:

• Een veilige plek om te vertellen wat ze denken, voelen en willen.
• Gesprekken op maat, aangepast aan leeftijd en situatie.
• Erkenning: je hoeft geen partij te kiezen, het mag over jou gaan.
• Begeleiding die je helpt je eigen stem te vinden en te gebruiken.

Voor ouders:

• Begeleiding in hoe je je kind écht betrekt bij het scheidingsproces.
• Hulp bij het luisteren zonder oordelen, ook als het moeilijk is.
• Ondersteuning bij het opstellen van een ouderschapsplan waarin de stem van het kind terugkomt.
• Inzicht in hoe je als ouder het verschil maakt door ruimte, rust en respect te bieden.

 Voor professionals:

• Trainingen en consultatie rond kindparticipatie in scheidingscontexten.
• Werken vanuit de vraag: hoe maak je participatie praktisch, veilig en waardevol?
• Methodieken en werkvormen om met kinderen te spreken — ook over lastige onderwerpen.
• Begeleiding bij complexe scheidingsdynamieken (zoals vechtscheidingen).

Voor organisaties en netwerken:

• Samenwerking in de regio om kindparticipatie te versterken.
• Ontwikkeling van beleid, methodiek en scholing.
• Expertise delen binnen jeugdhulp, onderwijs, rechtspraak, gemeenten en wijkteams.

Principes van het Expertisecentrum Kind en Scheiding
Het Expertisecentrum Kind en Scheiding, werkt vanuit de volgende kernwaarden:

• Kindgericht; de beleving van het kind staat centraal
• Systemisch; kinderen maken deel uit van een groter geheel (gezin, netwerk)
• Versterkend; de veerkracht van kinderen wordt erkend en ondersteund
• Respectvol; het tempo en de grenzen van het kind worden gerespecteerd
• Toegankelijk; begeleiding is begrijpelijk, laagdrempelig en op maat

Samen verantwoordelijk
Of je nu ouder bent, professional, beleidsmaker of kind/jongere: iedereen heeft een rol in de verandering die wij sinds 2002 als noodzakelijk zien. Participatief werken vraagt om openheid, wederzijds vertrouwen en het besef dat niemand alle antwoorden alleen heeft. Door krachten te bundelen ontstaat er een jeugdzorg die rechtvaardiger, effectiever én menselijker is én aansluit bij het Internationaal Verdrag rechten van het Kind.

Daarom kiezen wij bij het Expertisecentrum Kind en Scheiding voor deze werkwijze. Niet omdat het makkelijk is, maar omdat het nodig is. Samen met jeugd, ouders, professionals en beleid geven we vorm aan een systeem bij scheiding, dat werkt voor de mensen om wie het draait. Zo realiseren we onze methodieken en materialen. Zo werken wij voor én met de jeugd.

Meer weten of samenwerken?
Lees verder op deze website van het Expertisecentrum Kind en Scheiding of neem contact op voor meer informatie, advies of een training.