Onderwijs, professionals en scheiding

Scheiding in het onderwijs. Waarom dit onderwerp ertoe doet
Elk jaar maken tienduizenden leerlingen in Nederland de scheiding van hun ouders mee. In de klas kan dit een onderstroom zijn die vraagt om extra aandacht. Uit onderzoek blijkt dat kinderen uit gescheiden gezinnen gemiddeld lagere scores geven op welbevinden, vaker structurele stress ervaren en meer gedrags-, emotionele en leerproblemen vertonen dan leeftijdsgenoten. 

Daarnaast tonen studie-uitkomsten dat interventies bij complexe scheiding wél effect kunnen hebben: betere communicatie tussen ouders, minder escalaties en steun voor het kind leiden tot meetbare verbeteringen in het welzijn van zowel kind als ouders. 
Het onderwijs is een cruciale omgeving: hier ziet men dagelijks het gedrag, de leerprestaties, de sociale interacties en het welbevinden van leerlingen. Juist daarom kan een school- of klascontext het verschil maken voor een kind in een scheidingssituatie.

Welke verschijnselen kun  je herkennen
Als onderwijsprofessional kun je signalen opvangen die wijzen op scheidingsstress of verborgen problematiek:

• Veranderend gedrag: meer teruggetrokken, prikkelbaar, agressief, dramatisch wisselende stemmingen
• Concentratieproblemen of achteruitgang in prestaties
• Vermoeidheid, slaaptekort (bijv. vaak gapen, slaperigheid)
• Fysieke klachten zonder duidelijke medische oorzaak, zoals hoofdpijn, buikpijn
• Emotionele reacties: angst, woede, tranen, onzekerheid
• Verhoogde zorg over ouder(s): “Papa belt niet”, “Mama is boos”, “Ik moet kiezen”
• Sombere opmerkingen of gedachten over “loslaten” of “vergeten worden”
• Loyaliteitsconflicten: leerling voelt zich betrokken bij ouderconflicten, geruchten, roddel
• Veranderingen in opdrachten en huiswerktaken, motivatie of interesse in school
• Veranderingen in omgang leerlingen/leeftijdsgenoten en/of  leerkracht/docent en andere volwassenen
• Verhoogd verzuim of te laat komen

• Sociaal terugtrekgedrag of conflicten met klasgenote

Belangrijk: deze signalen zijn niet per se bewijs van scheidingsproblematiek, maar wel reden om te onderzoeken of er (thuis)stress of problemen spelen en welke.

Wat kan het onderwijs doen?

1. Creëer een veilige basis in de klas

• Ontwikkel empathie: laat kind weten dat het gehoord wordt
  Vermijd partijdigheid of oordelen over ouders
• Bied een rustige plek of tijd voor gesprek
• Wees voorspelbaar: afspraken, rituelen en structuur bieden houvast
  
  

2. Signalering & registratie

• Documenteer signalen systematisch (gedrag, verzuim, opmerkingen)
• Breng samen met de leerling in kaart wat hij/zij ervaart en nodig heeft  (doelgerichte gesprekken)
• Schakel de interne vertrouwenspersoon, zorgcoördinator of intern begeleider in
  
  

3. Samenwerking met ouders

• Leg laagdrempelig contact met (bij voorkeur en indien mogelijk) ouders
• Toon begrip voor de scheidingscontext en erken de moeite die ouders hebben
• Verwijs naar hulpmiddelen zoals het KIES Ouder Kompas om ouders te ondersteunen in het meedenken over wat het kind nodig heeft
• Verbind met lokale zorgstructuren (jeugdhulp, CJG, JOS) bij behoefte aan extra begeleiding

4. Ondersteun de leerling concreet

• Pas verwachtingen en tempo aan indien nodig
• Richt (korte) interventies in: KIES groep, reflectiemomenten, spreekuur
• Zet KIES op school in als effectief bewezen methodiek om groepsgericht aandacht te geven aan scheiding als thema
• Werk paralel aan KIES op school met het thema 'gezinsvormen'
• Werk samen met de leerling aan het KIES Kindplan: wat heeft hij/zij nodig, wat zijn zorgen, welke stapjes kunnen worden gezet
• Lees 'Twee dino dekbedden' met de groep (basisonderwijs) en geef ruimte voor gesprek

5. Ontwikkel kennis & houding

• Volg scholing over scheidingsimpact, kindperspectief en oudercommunicatie
• Werk met intervisie of teamreflectie over cases waarin scheiding meespeelt
• Zorg dat schoolbeleid (zorgstructuur, verzuimprotocol, leerlingondersteuning) rekening houdt met scheidingsdynamiek

Wat kan het Expertisecentrum Kind en Scheiding betekenen
Wij begrijpen de uitdagingen van het onderwijsveld en bieden informatie, tools, verwijsmogelijkheden, scholing en ondersteuning op maat:

Methodieken & instrumenten

• KIES op school: methodiek voor thematische ondersteuning in groepsverband
• KIES Kindplan: individueel plan met leerlinginzichten, doelen en acties
• KIES voor mij!: individuele begeleiding en werkboek
• KIES Ouder Kompas: ondersteuning voor ouders bij co-ouderschap, afspraken en communicatie
• SAMEN Wijzer: deskundigheidsbevordering, signaleringsinstrument en communicatietools voor scholen en opvang

Scholing & professionalisering

• Trainingen voor leerkrachten, zorgcoördinatoren, IB’ers over scheidingsimpact, communicatie, casusreflectie en methodieken voor begeleiding
• Thema’s als voorkom ouderverstoting en rouw bij scheiding
• Materialen en informatie ter ondersteuning van veerkracht, emotionele veiligheid
• Themabijeenkomsten afgestemd op uw schoolcontext

Netwerk & ketensamenwerking

• Koppeling met JOS (Jeugd, Ouders & Scheiding) voor ondersteuning van het gezin
• Advies bij opstellen van schoolbeleid dat rekening houdt met scheidingsproblematiek met het KIES KOV & Scholenplan
• Beleid- en structuuradvies om zorglijnen, verwijzingen en samenwerking met externe partners te versterken

Samen het verschil maken
Met ruimte, kennis en verbinding kan het onderwijs een plek zijn waar kinderen zich gezien, begrepen en veilig voelen, zelfs in de storm van een scheiding. Door signalen te herkennen, ouders te betrekken, passende tools in te zetten en een sterk netwerk te organiseren, kan school bijdragen aan het herstellen van rust en de opbouw van veerkracht.

Kom in contact met het Expertisecentrum Kind en Scheiding voor:

• Een kennismakingsgesprek over scholing en samenwerking
• Toegang tot methodieken en instrumenten
• Begeleiding bij complexe casussen en advies op maat
• Informatie
• Vragen

Mail naar: info@expertisecentrumkindenscheiding.nl
Ga hier direct naar het KIES KOV & Scholenplan