18-25 jaar

Scheiden en jongvolwassenen 18–24 jaar

Voor jongeren, jongvolwassenen, ouders én professionals
De jaren tussen 18 en 24 vormen een intense en bepalende levensfase. Jongvolwassenen staan op de drempel van zelfstandigheid: ze kiezen een studie of loopbaanrichting, zoeken woonruimte, onderzoeken en verdiepen relaties en vormen hun identiteit. Wanneer in deze periode een (v)echtscheiding speelt, of blijft doorwerken uit eerdere jaren, heeft dat vaak een grotere invloed dan ouders of jongeren zelf beseffen.

Of je nu zelf jongvolwassene bent, ouder van een jongvolwassene, of met hen werkt als professional: het is essentieel om oog te hebben voor de impact van scheiding in deze levensfase. Scheiding gaat namelijk niet alleen over het verleden, maar vooral over hoe ieder een nieuwe, verbonden toekomst vormgeeft.

Wat speelt er voor jongvolwassenen bij scheiding?
Veel jongvolwassenen ervaren dat de scheiding van hun ouders blijft doorwerken, ook al zijn zij "volwassen" in juridische zin. Onderzoek laat zien dat jongvolwassenen zich vaak gevangen voelen tussen loyaliteiten, verantwoordelijkheden en hun eigen behoefte aan autonomie en rust. Herkenbare thema’s zijn:

• Je wilt zelfstandig zijn, maar voelt je (opnieuw) afhankelijk, bijvoorbeeld financieel of emotioneel.

• Je staat tussen twee werelden: bij beide ouders betrokken willen blijven, zonder partij te kiezen.

• Je ervaart spanningen bij nieuwe partners, stiefgezinnen of bij het maken van praktische keuzes zoals feestdagen of vakanties.

• Je voelt je verantwoordelijk voor jongere broers of zussen.

• Je worstelt met studiekeuze of toekomstplannen doordat de gezinssituatie onveilig of instabiel voelt.

• Je hebt behoefte aan eerlijkheid, erkenning van je positie, en respect voor je zelfstandigheid.

Uit onderzoek naar Adverse Childhood Experiences (ACE’s) blijkt dat ingrijpende gebeurtenissen zoals scheiding ook op latere leeftijd hun sporen nalaten. Jongvolwassenen die tijdens hun jeugd te maken hadden met conflicten, instabiliteit of verlies van contact met een ouder, lopen een verhoogd risico op stressgerelateerde klachten, relatieproblemen, of economische kwetsbaarheid. Maar: ook herstel is mogelijk. Jongvolwassenen beschikken over veerkracht, zeker wanneer zij zich gezien, serieus genomen en gesteund voelen door ouders, familie en omgeving.

Systemisch perspectief, onderdeel van een groter geheel
Vanuit een systemische blik begrijpen we dat een jongvolwassene niet losstaat van het familiesysteem waarin hij of zij is opgegroeid. Zelfs als ze op kamers wonen of een eigen gezin vormen, blijven de onderlinge dynamieken doorwerken. Loyaliteit, hechting, verlieservaringen, én het verlangen naar harmonie en erkenning spelen hierin een grote rol. Scheiding heeft dan ook altijd invloed op het hele systeem, ook als deze al jaren geleden heeft plaatsgevonden.

Wanneer ouders de relatie herijken en aandacht houden voor hun (jong)volwassen kinderen, ontstaat ruimte voor wederzijds begrip. Dit vraagt moed, communicatie en soms ondersteuning van buitenaf.

Financiële afhankelijkheid en autonomie
In Nederland (en wereldwijd) is financiële zelfstandigheid onder 18–24-jarigen steeds lastiger te realiseren. Door hoge woonlasten, studiekosten en onzekerheid op de arbeidsmarkt blijven veel jongeren langer financieel afhankelijk van hun ouders. Bij gescheiden ouders is dat vaak complexer:

• Jongvolwassenen verdienen gemiddeld 9–13% minder wanneer hun ouders zijn gescheiden.
• Er is minder gezamenlijke financiële planning of ondersteuning mogelijk.
• Ouders zijn soms minder beschikbaar door eigen financiële of emotionele uitdagingen.
• Jongeren lopen risico op ‘boemeranggedrag’ (opnieuw thuis wonen) zonder dat dit hun zelfstandigheid bevordert.

Het is belangrijk dat ouders hierover duidelijke afspraken maken, zonder dat geld (opnieuw) een loyaliteitsconflict wordt. Jongeren zijn geholpen met transparantie, voorspelbaarheid én het gevoel dat zij gezien worden in hun behoeften én grenzen.

Wat nodig is te weten over alimentatie
Ook na je 18e kun je recht hebben op financiële steun van je ouders. In Nederland zijn ouders wettelijk verplicht om bij te dragen aan de kosten van levensonderhoud en studie van hun kind tot 21 jaar, ook na een scheiding.

Vanaf je 18e:

• Wordt alimentatie aan jou persoonlijk betaald (niet meer aan de andere ouder).
• Heb je recht op ondersteuning zolang je nog niet volledig zelfstandig bent (bijv. bij studie of werkonzekerheid).
• Kun je zelf in gesprek gaan met je ouders over afspraken en wat je nodig hebt.
  
  

Wat je moet weten en kunt doen:

• Tot 21 jaar: ouders zijn wettelijk onderhoudsplichtig. Denk aan kosten zoals huur, studie, vervoer, zorgverzekering.
• Na 21 jaar: er is geen wettelijke plicht meer, maar ouders kunnen je vrijwillig blijven ondersteunen.
• Is er onenigheid of onzekerheid? Bespreek het samen of met hulp van een (KIES)mediator.
• Je kunt ook juridisch advies vragen of, in uitzonderlijke gevallen, een verzoek bij de rechter indienen.

Handige tips:

• Maak een duidelijke afspraak over wat ouders bijdragen en tot wanneer.
• Leg afspraken schriftelijk vast (bijv. in een jongerenplan of e-mail).
• Voel je niet bezwaard om het gesprek aan te gaan, dit gaat over jouw toekomst.
• Schakel hulp in als je er samen niet uitkomt (bijvoorbeeld een KIES-Mediator/professional).

Let op: alimentatie is bedoeld als ondersteuning naar zelfstandigheid, geen drukmiddel of verplichting tot dankbaarheid. Goed overleg en wederzijds respect zijn essentieel.

Wat ouders en jongvolwassenen van elkaar kunnen leren
Ouders en jongvolwassenen hebben beiden ruimte nodig: ruimte voor zelfstandigheid én ruimte om verbonden te blijven. Ouderlijke steun werkt beschermend zolang deze afgestemd is op de ontwikkelingsfase van de jongere. Jongvolwassenen zijn op hun beurt gebaat bij openheid, duidelijkheid en eerlijke gesprekken.

Professionals zien dat jongvolwassenen zich sterker ontwikkelen wanneer ouders bij scheiding respectvol samenwerken en blijven investeren in de relatie met hun kind.

7 inzichten en tips - Voor ouders én jongvolwassenen

1. Praat met elkaar, ook als het lastig is
   Gesprekken helpen misverstanden voorkomen en versterken de relatie.

2. Geef elkaar ruimte én vertrouwen
   Jongeren hebben vrijheid nodig, ouders mogen loslaten met liefde.

3. Wees eerlijk en respectvol over de scheiding
   Eerlijke informatie voorkomt dat jongeren invullen of zich verantwoordelijk voelen.

4. Voorkom spanningen en ruzies waar jongeren bij zijn
   Jongvolwassenen verdienen een veilige basis, ook al wonen ze niet meer thuis.

5. Blijf geïnteresseerd in elkaars leven
   Betrokkenheid verandert, maar verdwijnt niet.

6. Respecteer ieders manier van omgaan met emoties
   Verwerking verloopt voor iedereen anders — ook bij ‘volwassen’ kinderen.

7. Zoek hulp als het vastloopt
   Er zijn laagdrempelige, passende vormen van ondersteuning. Dat is géén zwakte, maar kracht.

Ondersteuning
Het Expertisecentrum Kind en Scheiding biedt concrete ondersteuning voor jongvolwassenen en hun ouders via:

• Het KIES Jongvolwassenenplan 18–24 jaar
  Hulpmiddel om gesprekken te voeren, verwachtingen uit te spreken en verbinding te behouden (binnenkort beschikbaar)

• KIES voor jou! 
  Begeleiding op maat speciaal voor jong volwassenen bij het omgaan met scheiding en veranderingen, toekomstkeuzes en het hervinden van kracht.

• KIES Gescheiden Opvoeden
  Ondersteunt ouders in het aanpassen van hun opvoeding aan deze ontwikkelingsfase.

  Meer informatie en tips voor jong volwassenen
  
  • Geef aan je ouders aan dat het voor jou belangrijk is dat ze duidelijk zijn in de imnformatie die ze geven. Je hebt niets aan dingen die extra verwarring geven en de scheidingsituatie is van je ouders en niet van jou.
  • Soms wil een ouder zo graag begrepen worden dat hun verhaal jouw verhaal bijna moet worden. Dat is niet de bedoeling, jij hebt je eigen gevoelens en verhaal.
  • Je mag ook gewoon van allebei je ouders houden en leuke dingen met hen doen en daar over vertellen. Dat kan lastig zijn voor je andere ouder om aan te wennen maar is wel onderdeel van jouw leven.
  • Je mag altijd vertellen over wat je meemaakt. Dat is geen geheim. Als er geheimen zijn dan zijn ze leuk. Niet leuke geheimen mogen gedeeld worden.
  • Je ouders blijven je ouders en aan hen kun je altijd uitleggen wat jouw bnehoefte is als hun kind
  • Als je je zorgen maakt over je ouders, broer, zus of iets anders door de scheiding dan vertel het aan je ouders zodat ze zich kunnen herinneren dat het hun taak is om ouder te zijn en deze zorgen weg te nemen of te dragen
  • Je bent niet de enige jongere en/of student die zo'n situatie meemaakt. De meeste jongeren praten er niet zomaar over. Je doet er altijd goed aan met mensen die je vertrouwt te delen wat je meemaakt. Je huisgenoten, vrienden, opleiding en studiegenoten kunnen dan proberen je te begrijpen en er rekening mee te houden of je misschien te helpen.
  • Een scheiding speelt niet alleen als je ouders gaan scheiden. Er komen steeds opnieuw momenten van verandering en de emoties en gedragingen die de verandering met zich meebrengt. Professionele ondersteuning kan in alle fases van de scheiding helpen er mee om te gaan.
   

Samen verder
Een scheiding verandert veel in een onderlinge relatie, maar hoeft geen breuk te betekenen. Met begrip, respect en aandacht voor ieders positie kunnen ouders en jongvolwassenen samen verder, ieder op zijn of haar eigen pad.

Een scheiding meemaken van je ouders, is niet iets wat je even achter je laat, zeker niet voor jongeren die aan het begin staan van hun volwassen leven. Een veilige basis, duidelijke communicatie en onderlinge erkenning helpen deze generatie om met vertrouwen hun eigen toekomst te bouwen.

Meer weten?
Bekijk hulp en begeleiding mogelijkheden, lees verhalen van anderen of neem contact op met een KIES-professional bij jou in de buurt.

Onderzoek Universiteit Utrecht 'Waar hoor ik thuis?'

We werkten voor het onderzoek KIES voor jou! (16-24 jaar) samen met studenten Renske Lühoff en Laura den Butter en de Hoge School CHE en de Universiteit Utrecht om jou beter te leren begrijpen.

Ook al ben je na je 18e meerderjarig, je bent en blijft kind met gescheiden ouders. Jij heb als kind van je ouders om te gaan met de verschillen, veranderingen, mogelijkheden versus onmogelijkheden en hoe je ouders met elkaar omgaan. 

De scheiding van je ouders ervaren, is ook op deze leeftijd niet altijd makkelijk en soms erg verdrietig en lastig om mee om te gaan. Het kan door de situatie van scheiding moeilijker zijn om te besluiten om op jezelf te gaan wonen. Soms zijn er zorgen om ouders, broers en/of zussen. Soms kom je niet voldoende toe aan je studie door de last van de scheiding of maak je je bij het afstuderen enorme zorgen of je beide ouders het wel zo lang samen in één ruimte gaan volhouden en ben je bang dat je feestje wordt verpest. Wat als ze moeilijk doen als je vrienden erbij zijn, enzovoort, enzovoort.

Na je 18e krijg je de allimentatie op je rekening en heb daarmee ook de financiele zorg voor jezelf. Door de scheiding kan daar best nog wat praktisch gedoe door zijn waardoor je last hebt om je huur te betalen of  je studie zorgeloos te kunnen volgen. Als je op jezelf woont en af en toe tijd met je ouders wil besteden dan moet je die tijd ineens opsplitsen om beiden te kunnen bezoeken. Een gesprek met beide ouders bijeen om eens iets dat belangrijk voor je is te bespreken moet je ook ineens verdelen.

Ook als je 18+ bent kun je contact opnemen voor een gesprek voor hulp of begeleiding. Neem daarvoor contact op met een professional in je eigen regio.

Luister hier naar een radio intervieuw over het onderzoek dat het Expertisecentrum Kind en Scheiding samen met studenten CHE heeft gedaan naar jong volwassenen en de scheiding van hun ouders.